طراحی و استقرار نظام تامین اجتماعی چند لایه یکی از وظایفی است که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای خود درنظر گرفته است. برای عملکردن به این وظیفه آییننامهای با همین نام در کمیسیون اجتماعی دولت در دست تدوین است که به زودی از سوی وزارتخانه به دولت فرستاده میشود تا در هیأت دولت بررسی و برای اجرا آماده شود. نظام تأمین اجتماعی چندلایه به این معناست که حمایتهای اجتماعی در یک لایه (لایه نخست)، بیمههای اجتماعی در لایهای جداگانه (لایه دوم) و سرانجام استفاده از بیمههای مکمل بازنشستگی (لایه سوم) قرار میگیرد. منظور طراحان بحث نظام تأمین اجتماعی چند لایه در کشور ما ضمن ساماندهی، یکسویی و ایجاد هماهنگی بین لایههای مختلف، این است که راههایی برای استفاده از بیمههای تکمیلی (لایه سوم) را فراهم کنند. لایه تکمیلی در نظام تأمین اجتماعی چند لایه، علاوه بر تأمین نیازهای رفاهی و انتخابی بخشی از جامعه، نقش جذب و هدایت بخشی از پرداختهای رفاهی مردم را نیز ایفا میکند. در نبود لایه تکمیلی، این پرداختها میتواند برای بیمههای پایه نقش مخرب یا حداقل مزاحم داشته باشد.
در همین راستا وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی، طراحی و استقرار نظام تامین اجتماعی چند لایه موضوع ماده 27 قانون برنامه پنجم توسعه را پیگیری مینماید که پیش نویس آیین نامه این نظام را تهیه نموده و در کمیسیون اجتماعی دولت در حال بررسی و تدوین است.
بر این اساس، به منظور اجرای اصل بیست و نهم ( 29) قانون اساسی و با هدف گسترش پوشش بیمههای اجتماعی به کلیه افرادی که مشمول بیمه اجتماعی اجباری نباشند، صندوق بیمه اجتماعی فراگیر وابسته به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طراحی شده است.
بیمۀ اجتماعی فراگیر بیمهای است که به منظور پوشش همگانی بیمههای اجتماعی برای آن بخش از جمعیت که مشمول بیمه اجتماعی اجباری نیستند و یا شرایط بیمهشدن در چارچوب مقررات بیمههای یادشده را ندارند، سطح درآمد مبنای حق بیمه و تعهدات بیمه اجتماعی فراگیر نسبت به حداقل مزایای بیمه اجتماعی اجباری کمتر و نسبت به کمکهای معیشتی لایه مساعدت اجتماعی بیشتر خواهد بود.
لذا کلیه افراد جامعه که مشمول بیمه های اجباری نباشند میتوانند عضو این صندوق شوند و حداقل سن افراد برای شروع عضویت در این طرح 18 سال تمام و حداکثر 50 سال تمام است. در صورتی که شخص متقاضی عضویت، دارای سابقه بیمه قابل انتقال به صندوق باشد معادل سنوات آن به حداکثر سن اضافه می شود .
در این طرح با اولویت مشاغل غیررسمی و فصلی، غیرمزد و حقوق بگیران ازجمله خویش فرمایان (شاغلان آزاد فاقد کارفرما)، شاغلان در مشاغل خانگی، زنان خانه دار، بیکاران جویای کار، دانشجویان و سربازان وظیفه، سایر گروههای فاقد پوشش بیمه اجتماعی از جمله هنرمندان و ورزشکاران، مددجویان بازتوان شده نهادهای حمایتی منجمله زنان سرپرست خانوار، خودسرپرست و بدسرپرست و افراد سرپرست خانوار فاقد پوشش بیمهای، تحت پوشش قرار خواهند گرفت.
دکتر علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این باره می گوید: برقراری عدالت اجتماعی و زدودن فقر و محرومیت از چهره جامعه اسلامی جزء اهداف والای نظام جمهوری اسلامی ایران است و صندوق های بیمه اجتماعی عهده دار تامین سلامت و تضمین معیشیت آینده مردم هستند؛ لذا در شرایطی که ترکیب جمعیتی کشور رو به سالمندی میرود ، تقویت صندوق های بیمه اجتماعی مناسب ترین روش برای تامین هزینه های زندگی و سلامت بازنشستگان و سالمندان خواهد بود .
وی ادامه میدهد: تجربه نشان داده است که در شرایط بحران اقتصادی یا نابسامانیهای اجتماعی هر کشور، صندوقهای بیمه اجتماعی بیشترین تاثیرگذاری را در جهت تامین حداقل معیشت مردم و جلوگیری از گسترش فقر دارند.
وی می افزاید: سطح بندی بیمه اجتماعی پایه حداقل در دو سطح بیمه اجتماعی پایه اجباری و بیمه اجتماعی فراگیر در راستای اجرای ماده 27 قانون برنامه پنجم توسعه کشور میباشد که نشان از توجه دولت تدبیر و امید به حوزه رفاه و تامین اجتماعی دارد.
دکتر ربیعی در ادامه توضیح می دهد: طرح بیمه اجتماعی فراگیر با ویژگی های متفاوت نسبت به بیمه اجتماعی مزد و حقوق بگیران و متناسب با شرایط شغلی و درآمدی اقشار «غیر حقوق بگیر» در جامعه طراحی شده که انتظار میرود بتواند دامنه پوشش نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی را توسعه دهد و با برقراری «تور ایمنی اجتماعی» زمینه را برای اجرای برنامه های اقتصادی ، رفع موانع کسب و کار و توسعه اشتغال پایدار فراهم کند.